قواعد ساخت نهادی مردمی برای «اعتراض قاعده‌مند»
تحلیل حسینیه اندیشه با عنوان قواعد ساخت نهادی مردمی برای «اعتراض قاعده‌مند» در شماره ۸۰۳۳ روزنامه ایران (مورخ ۱ آبان‌ماه ۱۴۰۱) منتشر گردید.
چکیده‌ای از این تحلیل:
- «واکنش به این حادثه که بدون تحقیق و بدون اینکه امر مسلّمی وجود داشته باشد، عده‌ای بیایند خیابانها را ناامن کنند، قرآن آتش بزنند، حجاب از سر زن محجبه بکشند، مسجد و حسینیه و خودروی مردم را به آتش بکشند، یک واکنش عادی و طبیعی نبود.». این جملات حکیمانه رهبری معظم وقتی در کنار عبارت دیگر ایشان: «البته ممکن است از برخی زمینه‌ها استفاده کرده باشند» قرار بگیرد، اذهان جستجوگر را به زمینه‌هایی توجه می‌دهد .
- این واقعیت یادآور همان نکته‌ای است که توسط رهبر حکیم انقلاب پس از اغتشاشات سال ۱۳۹۶ بیان شد: «دشمن خارجی هست، امّا این موجب نشود که از ضعف‌های خودمان غافل بشویم. ما هم ضعف داریم، ما هم یک جاهایی اشکال و نارسایی و نابسامانی در کارمان هست؛ این‌جوری نیست که ما هیچ اشکالی نداریم، هیچ مشکلی در کار ماها نیست، فقط دشمن خارجی است که دارد [مشکل ایجاد میکند]؛ نه! مگس روی زخم می‌نشیند؛ زخم را خوب کنید، زخم را نگذارید به وجود بیاید. ما اگر مشکل داخلی نداشته باشیم، نه این شبکه‌ها میتوانند اثر بگذارند، نه آمریکا میتواند هیچ غلطی بکند.»
- باید عامل این التهاب و ناخشنودی را به درستی دریافت تا میدان عمل دشمن محدود گردد و از تحمیل فتنه‌های متوالی و هزینه‌های ناشی از آن جلوگیری شود.
- گرچه روشن است که عوامل متعددی در این موضوع دخالت دارد اما به نظر می‌رسد «مشکلات معیشتی و اقتصادی» به عنوان مسأله اصلی کشور توسط مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر ناخشنودکننده بودن وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی در یک دهه گذشته، میتواند نشانگر این واقعیت باشد: مشکلات اقتصادی، عامل اصلی در ایجاد ناخشنودی و نارضایتی عمومی است.
- متناسب با همین توضیحات است که تمامی مسئولین نظام به درستی بر تفکیک «معترضین» از «اغتشاش‌گران» تأکید دارند چرا که وضعیت اقتصادی «اعتراض‌برانگیز» است. اما به دلیل فقدان یک بستر واقعی برای این تفکیک که فضای «اعتراض منظم» را فراهم کند، دشمن در طول پنج سال اخیر موفق شده سه بار بر موج این اعتراضاتِ بیان‌نشده سوار شود و ضربه‌هایی را به نظام اسلامی وارد کند.
- باید توجه داشت که آنچه بیش از نهاد گفتگو اهمیت دارد، تعیین قواعد این گفتگوست. چرا که در صورت عدم دقت در تعیین این قواعد، تجربه‌های شکست‌خورده قبلی در انتظار ما خواهد بود: از «گفتگوی منحصر به شخصیت‌های سیاسی» که حاصل آن، تشدید اختلافات داخلی است تا «هیجان بدون اخلاق» در گفتگوها که تأثیراتی در حوادث سال ۸۸ داشت و نگرانی برای رعایت اخلاق در گفتگو که با «نظم‌محوری بدون هیجان» مناظرات کم‌خاصیت در انتخابات‌های بعدی را در پی داشت.
- علاوه بر این، نمی‌توان منکر شد که اکثر گفتگوهای موجود به دلیل فقدان زیرساخت‌ها و ضوابط علمی، مانع جمع‌بندی در اذهان مخاطبین می‌شود و به جای ایجاد درک مشترک عمومی، مردم را با «عدم قدرت قضاوت نسبت به گزاره‌هایی پراکنده» تنها می‌گذارد.
- پس جامعه برای گفتگوهای جدی به قواعدی نیازمند است که هم «انگیزش و هیجان جمعی» را در جهت همدلی برای حل مشکلات کشور قرار دهد و هم با ایجاد درک مشترک و عمیق از چالش‌های کشور و پیچیدگی راه‌حل‌ها، ارتقاء عقلانیت عمومی و همفکری را در پی بیاورد و هم چارچوب‌های اخلاقی جامعه را رعایت نماید و مانع تشدید نزاع و دوقطبی شود.
- در همین راستا مرحوم علامه آیت‌الله سیدمنیرالدین حسینی‌الهاشمی با تیزبینی و آینده‌نگری کم‌نظیر خود نسبت به تنش‌های جامعه اسلامی در آینده، نیاز نظام مقدس جمهوری اسلامی به این مهم را سالها پیش تشخیص داد و طی یک سلسله بحث، پیشنهادی مبنی بر «مناظرات سازمانی» را ارائه کرد که به خلاصه‌ای فشرده از آن در این تحلیل حسینیه اندیشه اشاره می‌شود.
