مرحوم علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی

تعلق عمیق علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی به آرمان‌های حضرت امام و عدم مسامحه و اهمال در جهاد فرهنگی، باعث شد تا آن مرحوم در این دستاورد بزرگ (تولید منطق موضوع‌شناسی) ـ که حقاً ظرفیتی بالاتر از تلاش‌های امروزین جامعه‌ علمی کشور برای تحقق اسلام در رفتار نظام دارد ـ متوقف نشود زیرا با تولید منطق انطباق، مسأله‌ای اساسی‌تری به نام «هماهنگی منطق‌ها» (یا فلسفه منطق‌ها) در مقابل او قرار گرفته بود. به عبارت دیگر آن استاد فرزانه در مرحله دوم از فعالیت‌های علمی خود، نسبتِ بین «منطق انطباق» (ابزار جلوگیری از خطا در انطباق احکام کلی بر موضوعات برخاسته از تمدن مدرن) و دو منطق موجود در عرصه معارف حوزوی را موضوع دقت‌های بنیادین خود قرار داد: «منطق صوری» که ابزار جلوگیری از خطا در تفکر بود و بکارگیری آن، اعتقادات حقه را نتیجه می‌داد و «منطق فهم از خطابات» که در علم اصول فقه تبلور یافته بود و به عنوان ابزار جلوگیری از خطا و انحراف در فهم بیانات شارع مقدس، استنباط قاعده‌مندِ احکام عملی را میسر می‌ساخت. واضح بود که هر یک از این منطق‌ها بر اساس ضرورت‌های عینیِ متفاوت از یکدیگر تولید شده بودند؛ ابتدا برای مقابله با حمله ملحدین به اعتقادات مسلمین، منطق صوری و فلسفه توسط اندیشمندان مسلمان بکار گرفته شد و در ادامه، علم اصول برای مقابله با قیاس، استحسان و استصلاح و فهم صحیح از بیانات شارع در عصر غیبت تدوین گردید و منطق انطباق نیز برای پیاده‌سازی احکام کلی رساله‌های عملیه در نظام جمهوری اسلامی تولید شده بود. اما این ضرورت‌های عینی نمی‌توانست یک هماهنگی علمی و انسجام تئوریک به این سه منطق ببخشد و آنها را براساس یک مبنای نظری به وحدت برساند و چنین خلأ قطعا موجب ناهماهنگی در رفتار و عمل نظام اسلامی می‌شد. از این‌رو، علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی در ابداعی بی‌نظیر به بحث از «فلسفه‌ی منطق» پرداخت و با طی یک سیر پژوهشی طولانی و پیچیده، به نقد و نقضِ «اصالت وجود» و «اصالت ماهیت» (در فرهنگ انتزاعی)، «اصالت ربط» (در فلسفه هگل) و «اصالت تعلق» (در فلسفه حاکم بر علوم کاربردی) همت گماشت و ضعف هر یک از این مبانی در تفسیر از «حرکت» و اصول عام آن (وحدت و کثرت، زمان و مکان، اختیار و آگاهی) و بالتبع ناتوانی آنها در هماهنگ‌سازی منطق‌ها را مدلل ساخت و «فاعلیت» را به عنوان مبنای تحلیل جدید از حرکت و به‌مثابه حد اولیه‌ی حاکم بر منطق‌ها اثبات نمود. لذا بر این اساس، آن فقید سعید در فلسفه چرایی و فلسفه چیستی متوقف نشد بلکه توانست «فلسفه‌ی چگونگی اسلامی» را نیز تأسیس کند و با دستیابی به قدرت تبدیل و بهینه‌ معادلات عینی، زمینه را برای بیمه‌شدن نظام اسلامی در برابر «فلسفه‌ی چگونگی مادی» ـ که به جای اکتفا به مغالطه نظری و از طریق تنظیم شرایط پرورش اجتماعی، بشریت را در برابر مغالطه عینی سهمگینی قرار داده ـ فراهم نماید.

با حصول این دستاورد مبارک و گرانسنگ و در نتیجه‌ این تغییر مبنایی، تقسیم‌بندی قبلی پیرامون حوزه‌های منطقی (منطق صوری، علم اصول و منطق انطباق) دستخوش تحولی اساسی گشت و هماهنگ‌سازی آنها بر اساس مبنای واحد امکان‌پذیر شد:

1. منطق «حجیت» که به جای تفکیک حوزه‌های مختلف معارف دینی از یکدیگر، تمامی بیاناتِ «توصیفی، تکلیفی، ارزشیِ» شارع مقدس را به عنوان یک «نظام خطابات» ملاحظه نموده و پایه‌های استنباط «اعتقادات حکومتی، اخلاق حکومتی و فقه حکومتی» را شکل می‌دهد و به این طریق، زمینه جریان دین در پیش‌فرض‌ها و تئوری‌های حاکم بر علوم کاربردی را فراهم می‌کند و با عدم اکتفا به پاسخگویی به مسائل مستحدثه و عدم انفعال در برابر پدیده‌های عینیِ حاصل از نیاز و ارضای مادی، نظام اسلامی را در منزلت مُحدِث حادثه در برابر نظامات مادی قرار می‌دهد. میراث گرانقدر علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی در این بخش، تولید مبادی «علم اصول احکام حکومتی» بود که رهاورد آن، توسعه و تکامل در مفهوم حجیت (به عنوان زیربنای علم اصول) و تعریف آن بر اساس «تعبد، تقنین، تفاهم اجتماعی» و تغییر در گستره وظایف عباد از تکالیف فردی به تکالیف حکومتی و سازمانی است.
2. منطق «معادله» که اعتقادات حکومتی، اخلاق حکومتی و فقه حکومتی را مبنای تولید «اگر و آنگاه‌ها» در علوم دانشگاهی قرار می‌دهد و با نقد و نقض تعریف «عدد» و مبانی ریاضی در منطق صوری و منطق سیستمی، تعریف جدیدی از عدد و مبانی ریاضی ارائه می‌کند و با رهاساختن علوم کاربردی از اسارتِ «پیش‌فرض‌ها، تئوری‌ها و کنترل‌های حسی»، تعاریف و معادلات کاربردی را از کنترل اشیاء طبیعی به قدرت کنترل نظام اختیارات ارتقا می‌دهد و توان «پیش‌بینی، هدایت، کنترلِ» تغییرات را بر اساس معارف حقه ایجاد می‌کند و تولید کلیه معادلات در علوم «پایه، تجربی، انسانی» را بر مبنای رفع نیازمندی‌های نظام اسلامی میسر می‌سازد. حاصل این مجاهدت بزرگ، دستیابی به یک روش تحقیق جدید است که در قالب «جدول روش تحقیق مقایسه‌ای در علوم کاربردی» طراحی شده است.
3. منطق «مدل» که با نقد و نقض آکادمیک نسبت به نظام اقتصاد سرمایه‌داری به عنوان نسخه‌ حاکم بر مدیریت جهانی و بین‌المللی، روند شکل‌گیری بت‌پرستی مدرن و گرفتارشدن بشریت به انقطاع و سجده در برابر «کالا، تکنولوژی و سرمایه» را تبیین می‌کند و با تحلیل از تفاوت‌های بنیادین جوامع ایمانی با جوامع کفر، «روش تعیین استراتژی، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی» برای نظام اسلامی را در جهت دستیابی به «عدالت سیاسی، عدالت فرهنگی و عدالت اقتصادی» روشن می‌سازد تا معضلات داخلی بر محور درگیری اسلام با کفر در مقیاس جهانی و نیل به تمدنِ دین‌محور ساماندهی شود. نتیجه‌ این تلاش مبارک، در طراحی جداولی همچون «واژه‌های کلیدی تنظیم زیرساخت نظام شاخصه‌های ارزیابی جامعه» و «الگوی تنظیم برنامه» و «الگوی صنعت» ترسیم شده است. این مجاهدت فرهنگی همه‌جانبه موجب شد تا ربط بین اعتقاد و عمل در عمیق‌ترین سطح متدلوژیک تبیین گردد و با هماهنگ‌سازی منطق‌ها برای تحول در «حوزه، دانشگاه و نظام اجرا»، ولایت مطلقه فقیه به عنوان حافظ پرستش اجتماعیِ خدای متعال در برابر کفر جهانی تئوریزه شود تا زمینه برای تحقق «تمدن نوین اسلامی» در بخشی از عالم باشد.

سرانجام آن اندیشمندِ قرن، در ۱۲ اسفندماه سال ۱۳۷۹ و در ایام عزای عالم آل‌محمد حضرت امام باقرعلیه‌السلام چشم از جهان فرو بست و در حرم مطهر حضرت کریمه اهل بیت حضرت معصومه‌علیهاالسلام به خاک سپرده شد.