فرصت ها، چالش ها و موانع آکادمیک پیشرفت ایران
ارائه مقاله به چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت رضیه کشتکاران/ سال ۹۳.
در تحلیل و مهندسی پیشرفت ایران توجه به شرایط بیرونی و درونی جامعه امری لازم است. در حال حاضر شرايط بيروني و دروني جامعهي ما دچار ناهنجاريهايی است كه در صورت عدم حل تئوریک آنها با بحرانهاي تندي روبرو خواهیم شد. اين مقال با تحليل نقطه شروع آسيبها و ناهنجاريهاي داخلي در چند دههي اول انقلاب به ضرورت هماهنگی دو بخش سخت افزاری و نرم افزاری در الگوی مدیریت نظام اسلامی ميپردازد.
پس از انقلاب بر پايه ارزشهاي مذهبي؛ حفظ كرامت انساني و رفع محروميت حاصل از مظالم نظام ستمشاهي و حق بهرهمندي همهي اقشار از رفاه نسبي، با استمرار الگوی مدیریت تولید غربی، در الگوي مصرفی آن تغییر شدیدی ایجاد شد. در الگوی نظام سرمایهداری و یا نظام سوسیالستی اصلاً رسم نیست بیش از ميزان بهرهدهي فرد به او امکانات مصرف داده شود. فاصلهي طبقاتي موجود در الگوي مصرف نظام سرمايهداري كه در ايجاد انگيزش مادي براي افزايش توليد، امري ضروري است، مساوات در مصرف را برنميتابد لذا تغيير در الگوي مصرف براي تحقق مصرف عادلانه و طرح شعار عدالت در مصرف، علت بروز گستاخي شديد در مصرف و ناهماهنگي بين بخش سختافزاري و نرمافزاري در الگوي مديريت توليد غربي شده كه نزد كارشناسان مربوطه امر پذيرفتهاي نيست. ازطرف دیگر دولتي شدن وضعيت مالكيت (يا ترکیب بين دولتي و خصوصي)، سبب مشاركت غيرفني در توليد و پايين آمدن انگيزش در توليد گشته است. ناهنجاريهاي حاصل از این تغییرات به همراه فشارهاي بيروني براي مجبور كردن ايران به سازش سياسي از طريق فشارهاي اقتصادي، مشكلات مضاعفي را در جامعه بوجود آورده است.
براي خروج از اين وضعيت در مرحلهي اول لازم است انگيزشهاي مذهبي را پايهي افزايش در توليد قرار داد و با تعريف ظرفيت توليد از بعد صرفهجوي در مصرف، در پي بالا بردن كارآمدي بود كه در اين جا كارآمدي به معناي هماهنگسازي انگيزشهاي مذهبي با كارآمدي عيني تكنولوژي است و در اين راستا گمانهها و احتمالات جديدي را در راه برون رفت از این چالشها مطرح كرد. براي ارزيابي ميزان كارآمدي اين گمانهها حتماً نيازمند نرمافزاري ميباشيم كه قدرت «پيشگويي، هدايت و كنترل» را داشته باشد. از آنجا كه مذهب تشيع در زيربناي اعتقادي خود اجتهاد (قانونمندي در فهم از دين) را پذيرفته است، تنها مذهبي است كه ميتواند بر نظام سرمايهداري پيروز شود چرا كه ميتواند توسعهپذيري را در مفهوم عدالت جای دهد در غیر این صورت اگر عدالت و تعادل، توسعه پذيري خود را از دست دهد نرمافزارها به بنبست خواهد رسيد.
درمرحلهي دوم با پيگيري راههاي بلند مدت بايد بتوان معادلاتي را توليد كرد كه قدرت «هدايت، كنترل و ارزيابي» امور عيني را براساس مذهب دارا باشد. که این مهم با انقلاب فرهنگی و رفع خلأهای تئوریک در ادبیات حوزه و دانشگاه و انقلاب اقتصادی محقق خواهد شد. (انشاءالله)
ضمناً این مقاله بر اساس مباحث مرحوم علامه سید منیرالدین حسینی الهاشمی است که با نظارت مرحوم حجت الاسلام و المسلمین صدوق در زمان حیات ایشان تنظیم گردیده است و در «مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس» از طرف دبیرخانه نشست (سال ۹۴) به چاپ رسیده است.
